بررسی کالوس زایی و خاصیت آنتی باکتریایی و متابولیت های ثانویه تولید شده کالوس و گیاه در خارخسک (tribulus terrestris)

خارخسک (tribulus terrestris) به عنوان یکی از گیاهان قدیمی، سال هاست که به دلیل دارا بودن ترکیبات فعال زیستی و خواص دارویی فراوان در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. خارخسک گیاهی c4، خزنده و بذری می باشد که جنس تریبیولیوس آن شامل 25 گونه است. دستیابی و توسعه یک سیستم کشت بافت سلولی مطمئن برای تولید متابولیت های ثانویه از کالوس خارخسک، ارزشمند خواهد بود. در این تحقیق به منظور سنجش اثر نوع ریزنمونه و اثر متقابل تنظیم کننده های رشد بر کالزایی خارخسک، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی (crd) با 4 تکرار (هر پتری دیش به عنوان یک تکرار) در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (ms) با %3 ساکاروز، ?7/0 آگار و 7/5?ph مورد مطالعه قرار گرفت. اسانس کالوس، ساقه، برگ و میوه خارخسک به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر بدست آمد. اسانس های بدست آمده به وسیله دستگاه gc/ms آنالیز شد. به منظور بررسی خواص ضد باکتریایی خارخسک در برابر سویه های pseudomonas syringae pv syringae، xanthomonas campestris pv. campestris، rathayibacter tritici، escherichia coli، پس از تهیه عصاره متانولی، فعالیت ضد باکتریایی بر اساس قطر هاله ممانعت کننده از رشد در روش سنجش انتشار دیسک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده های مربوط به درصد تشکیل کالوس و حجم کالوس بر روی هر ریزنمونه نشان داد که اثر هر یک از عوامل نوع ریزنمونه و هورمون ها به تنهایی و اثر متقابل فاکتورها (01/0? p) معنی دار می باشند. همچنین هورمون-های مورد نیاز برای تشکیل کالوس در خارخسک به طور کامل به نوع ریزنمونه بستگی دارد. مقایسه میانگین ها نشان داد که ریز نمونه جنین نابالغ بهترین ریزنمونه در تشکیل کالوس با تولید 7/69? و حجم کالوس، با تولید mm3110، می باشد. بیشترین درصد تشکیل کالوس با فراوانی 100 درصد در ریزنمونه جنین نابالغ با ترکیب هورمونی 5/2 میلی گرم بر لیتر 2,4-d به همراه 1 میلی گرم بر لیتر bap مشاهده شد. ترکیب هورمون 2,4-d mg/l5/0 و bap mg/l5/2 در ریزنمونه جنین نابالغ با فراوانی mm3225 بیشترین میزان تشکیل کالوس را نشان داد. اکثر ترکیبات شناسایی شده اسانس ها متعلق به گروه اسیدها بود که از این میان 3-methyl-2-cyclohexen-1-one به مقدار زیاد در تمام اسانس ها مشاهده شد. phenol، caryophyllene oxide، d-limonene، alpha.-cubebene، copaene، silane، phytol از ترکیبات غیر اسیدی موجود در اسانس ها می-باشند. مقایسه ترکیبات نشان داد که اکثر ترکیبات میوه و کالوس مشابه هستند. نتایج تجزیه واریانس تأثیر عصاره های متانولی بخش های مختلف گیاه بر روی چهار سویه باکتری نشان داد که اثر عصاره های متانولی ساقه، برگ و میوه معنی دار می باشد. موثرترین عصاره جهت مقابله با هر 4 نوع باکتری عصاره برگ با غلظت mg/ml150 می باشد. حساس ترین باکتری به عصاره خارخسک باکتری rathayibacter tritic با میانگین قطر هاله mm47/15 و مقاوم ترین باکتری xanthomonas campestris pv با قطر هاله mm77/11 می باشد.